Разговор со визуелниот уметник Сашо Блажес – изложба „Нурни во мене“
14 мај, 20:00 ч | Музеј на град Скопје
„Нурни во мене“ изложба на Сашо Блажес
Куратор: Гордана Велков
Музеј на град Скопје, 14 мај, 20:00 ч.
Постер: С. Блажес
Разговор со визуелниот уметник Сашо Блажес
„Нурни во мене“ е насловот на неговата изложба во која ги открива длабочините во себе преку сликарски и графички експресии од длабочините на Охридско Езеро, кои ги развива во просторот, но и создава можност за трансценденција на длабочините или, како што кажува тој, можност за медитација.
ГВ: Ви благодарам на Вашата покана да го направиме овој дијалог во Вашето студио. На првото кратко прашање „кој е Сашо Блажес“, веднаш и кратко одговоривте:
СБ: „Ова, тука кај што сме, студиово, тоа сум јас!“ Физичкото присуство во моето ателје и овој разговор во реално време за мене имаат најголемо значење. Се разбира, ја имаме и виртуелната реалност, но таа за мене може да е само прв контакт, или да допреш до пошироката публика или ако треба некаде да стигнеш за пократко време. Реалното време и физичкото присуство се мојата димензија.
ГВ: Вие сте од Охрид, имате завршено Академија за ликовни уметности и магистерски студии во Букурешт, Романија, отсек графика, изложувате во европските земји, Италија, Франција, Германија… Веќе неколку години изложувате во Скопје, искуствата и инспирациите ги црпите од Вашето академско образование или сте веќе зрел уметник па владеете со Вашата ликовна и визуелна сцена?
СБ: Моето академско образование несомнено ми даде силна основа – завршив студии на Ликовната академија во Букурешт, во 2004 година, во класата на Иаон Атанасиу Деламаре, а магистрирав на отсекот графика во 2008 година, кај Михаи Манеску, кој своевремено беше и декан на Академијата. Букурешката академија е длабоко вкоренета во традицијата, со структуриран пристап кој комбинира влијанија од Француската и Руската школа, но со потполна отвореност кон западноевропската мисла. Таму ги совладав сите класични графички и сликарски техники, но и учествував во теоретски истражувања, меѓу кои и учеството во два универзитетски трудови посветени на графичките техники. По враќањето во Македонија, заради лични околности, следуваше период на тивко натрупување – едно внатрешно созревање кое кулминираше околу 2015 година, кога почнав интензивно да работам, создадам и изложувам. За жал, кај источноевропските школи многу малку е обрнато внимание на тоа „што потоа“. Моето присуство надвор од Македонија произлегува од самостојно остварени контакти, лични препораки и покани од куратори, галерии и уметнички простори. Тоа се средби што настануваат преку доверба, дијалог и заемно препознавање. Во таа смисла, академијата е важна како темел, но не е одлучувачка. Мојот сегашен визуелен и ликовен јазик се разви надвор од неа – во студиото и во искуството.
ГВ: Како Вие го идентификувате Вашиот ликовен стил, еве конкретно за оваа изложба „Нурни во мене“ во Музеј на Град Скопје?
СБ: Иако изложбата „Нурни во мене“ е најблиска до апстрактниот сликарски израз, сепак би било ограничувачки да кажам дека моето творештво припаѓа исклучиво на апстрактниот правец. Моето сликарство произлегува од концепт – секое дело почнува со идеја, со внатрешна слика со емотивен импулс, кој понатаму ја води формата и форматот на темата, односно изложбата. Во некои циклуси таа форма се движи кон фигуративност, во други – како оваа изложба – кон нефигурална апстракција. Можам да кажам дека најчесто се наоѓам во еден простор „помеѓу“ – репрезентативното и апстрактното, каде што препознавањето е можно, но не и нужно. Мотивот, концептот и енергијата што ја носи самото дело се тие што го диктираат визуелниот јазик, техниката и изразот. Стилот не го гледам како ограничување, туку како отворен систем што се менува со секое ново истражување.
ГВ: Конкретно во „Нурни во мене“, кој е мотивот а, која е содржината?
СБ: „Нурни во мене“ е продолжение од 2019 година кога го направив студиото и кога доаѓав често во него и долго размислував. Бидејќи за мене мисловниот процес е голем дел од работата колку што е и сликањето. Нурнував во себе, уметноста за мене не е натпревар со некого туку е натпревар со самиот себе како и во животот, се преиспитував, се самооткривав.
ГВ: Всушност мотивот во делата кои Вие ги создавате и насловите од 2019 до сега сте Вие? Вашето растење, еволуција, промените.
СБ: Мислам дека секој визуелен уметник треба најпрво да се пронајде себеси, да ги открие своите корени и лични импулси, а потоа да почне да расте и да еволуира. Моите дела и наслови од 2019 година до сега се израз на моето лично истражување. Секоја етапа на истражување носи нова перспектива, нови искуства и нови разбирања. Секој нов циклус или серија е само еден поглед на тоа што се случува во мојот внатрешен свет, од една страна, и перцепции и размислувања на надворешниот свет, од друга страна. Тоа е процес на постојано откривање, создавање и реоткривање.
ГВ: Кога Вашето дело би било литературно, би било Ваша биографија?
СБ: Да, да, уметникот, според мене, мора да има одредена реална димензија, не може ние да седиме тука во моето студио и да мислиме дека сме некои други и дека, на пример, сме во Америка.
ГВ: Вашиот мотив не е отворен прозорец низ кој Вие сакате да се проектирате во уметноста.
СБ: Тоа е невозможно… да постојат уметници кои како со лифт сакаат да се искачат во вертикалата на успехот.
ГВ: Искрено, мене ми дојде идејата за Герхарт Рихтер во некоја негова далечна фаза кога ги видов Вашите дела, а и од нашиот разговор го замислив неговото растење од сликарство до пикселите на витражот во катедралата во Келн?
СБ: Можеби како концепт има нешто? Тој е концептуален сликар и јас растам преку мојот концепт во делата. Прво го разработувам концептот, со мотивот и содржината ја градам техниката како средство и работен ангажман од кое ќе произлезе ликовното дело.
ГВ: И откога е готово уметничкото делото, доаѓа ли прашањето, колку ќе живее ова дело? Каде ќе живее? Дали Вие на Вашето дело му давате времетраење?
СБ: Најважно ми е моето уметничко дело да е некаде или кај некој што ќе го сака, што ќе му значи нешто. Трајноста на делото зависи од многу работи: прво од самата техника и материјалот што ги користи уметникот. Јас посветувам многу внимание на сè што користам за да ги создадам моите дела и да им дадам што подолго времетраење. Условите и чувањето на делата, особено во институциите, е исто така многу важно, архивирање, документацијата сè се тоа работи кои играат голема улога во животот на уметничкото дело.
ГВ: Овие аспекти за заштитата и времетраењето на уметничкото дело ги имате од Вашето академско искуство или од работењето како конзерватор во НУ Музеј и завод Охрид.
С:. Дефинитивно од студиите на академијата, конзервацијата се учи од технички аспект на академијата. Сметам дека еден автор треба да мисли на времетраењето на своето уметничко дело. Но во современата уметност декади наназад не баш се мисли на тоа. Голем број дела од современи и живи автори сè под постојана конзервација, но тоа се современи содржини кои опфаќаат актуелни теми како последица од општествени појави, политички, потрошувачки и така натаму и богати општества можат да си дозволата средства за одржување и конзервации на делата. Значајно е да се напомене дека покрај практичната конзервација и чување на делата во соодветни депоа, со запазени климатски услови и современите начини на документација на едно дело, со која се следат и запазуваат сите негови промени, се многу значајни алатки за запазување на автентичноста низ сите периоди на постоење на делото.
ГВ: Дали мислите дека сликарството се вреќа на големата ликовна сцена или мене така ми се чини? Мислам како што циклусно се движат тековите во уметничките медиуми, зависно од пазарот на општествените прилики, институционалниот и колекционерски развој, развојот на филмот и фотографијата, новите технолошки медиуми и можности….
СБ: Сликарството секогаш ќе живее. Тоа не може да го снема или да изумре.
ГВ: Сметате ли дека пред некое време фотографијата се вивна повторно на сцената како и пред 100 години и малку го засени сликарството? Дали сега со најактуелните промени и кризата на филмското платно и со вдомувањето на фотографијата во институциите и приватните колекции повторно се актуализира сликарството како израз на сензација, дарба на авторот, уметничка креација на мимикрија на реалноста? Или и сликарството е дел од програми водени од одредени центри, институции и програми?
СБ: Сè е поврзано. Сликарството има моменти на криза во 70-тите, па 80-тите години на минатиот век. Па повторно по 2000 година, со новите медиуми, но за сè има место, сè си доаѓа на свое место пред публиката, институциите, колекциите. Мислам како и за сè, пазарот се заситува и од одреден стил и техника во уметноста како и во модата, па после неколку генерации повторно станува актуелно, но во друга форма.
ГВ: Слично е како со блузата од баба: не фрлај ја – ќе се најде, само треба да знаеме која блуза треба да ја зачуваме. Или која за нас има сентиментална значење или поголема уметничка вредност.
СБ: АХАХА слично! треба да се следи изразот, идејата, оригиналноста на уметничкото дело и неговото значење.
ГВ: Кога сме кај овие критериуми што мислите? Имагинација или активизам? Или Активизам па имагинација? Во нашето општество, во кое живеам, што би било прво кај Вас?
СБ: И двете. Во нашата мала и млада држава има е мала сцена а, многу автори кои заслужуваат поголема промоција и внатре и надвор.
ГВ. Но како едно современо општество каде што, за жал, не одат во иста шина општествените услови, барањата и потребите на луѓето, уметниците и уметноста во тој општествен баланс понекогаш истапува со имагинација, а понекогаш мора со активизам. Конкретно, Вашата последна изложба во просториите на Старата касарна во Охрид? Која Ви беше идејата за еден таков уметнички мултимедијален проект во една тотално руинирана просторија.
СБ: Некои од уметниците кои можат да се одважат и да се стават над ситуацијата во општество и да се тргнат од тоа што го работаат треба да покажат активизам за општествена и колективна свест и одговорност и желба да придонесеме сите заедно за да имаме подобри услови за развој на културата. Идејата за Охридската касарна беше преку уметничка интервенција, односно преку изложбата „No escape from reality“, во тој напуштен и руиниран простор да претставиме една идеја дека тој простор може да биде во корист на културата и културните настани во Охрид. Поточно, конкретната понуда иницирана од неколкумина кои бевме инволвирани во овој активизам е Охрид да добие Регионален центар за современа уметност. Да понуди уште една културно уметничка содржина пред публиката и уметниците. За што сметаме дека тој простор одговара во целост и дека градот Охрид, како град на УНЕСКО и една многу значајна културна и туристичка дестинација во регионот и во Европа, треба да има и центар за современа уметност.
ГВ: Спонтано дојдовме до ,,приоритетот“ како мерка за селективност, во културните институции и во галериите, без разлика дали се државни или приватни, мора да има дијалектика и таа да се стреми кон подобро во изборот и содржините во културните и уметничките програми. Дали Вие лично како уметник, да кажеме, кој голем дел припаѓа на апстрактната уметност, препознавате дијалектика во Вашите дела, помеѓу содржината и техниката или помеѓу спиритуалноста и материјалното?
СБ: Мислам помеѓу содржината и техниката.
ГВ: Оттука, ако треба да ја дефинирате Вашето апстрактна уметност дали е поблиску до филозофијата или естетиката?
СБ: Помеѓу, како што кажав, прво е концептот како едно големо мора, потоа техниката естетиката сум јас, филозофијата е програмот.
2019 година го направив ателјето и како што тогаш бевме со сите притисоци и мерки против короната, и по цел ден бездушно седев на лаптопот. Прецртав една фотографија од протести, тепачки, немири и видов дека преку едно обично транспонирање на еден цртеж врз друг создадов апстрактна слика. Сите слики кои ги создадов ги нареков ,,Високо во ничија земја“, бидејќи ателјето ми беше како ничија земја и се наоѓаше на втор кат од една зграда покрај езерото а, целиот свет во тој период го чувствував како ничија земја. Во 2022 година се случи оваа изложба во Националната галерија Чифте-амам во Скопје. На оваа изложба имаше две дела кои не припаѓаа на концептот туку го навестуваа овој „Нурни во мене“. Знаев долго да го посматрам езерото и да го замислувам како најлон, како сцена од филм. Го направив тоа, ги стегнав најлоните на рамки, и направив некои интервенции. Потоа го развив концептот со езерото, влегував под вода и од дното ги гледав листовите како паѓаат во есента. Тука ја сврзав идејата и естетиката и тука се појавија сите пејзажи од моето лично доживување од дното на охридското езеро. Се тргнав од тој затворен свет што нѐ афектираше од пандемијата, поврзувајќи се со природата која најнепосредно ме опкружува од моето раѓање.
ГВ: „Нурни во мене“ е може да се каже нурни во езерото. Или?
СБ: Нурни во мене е, нурни во себе, нурнувањето во водата е паралелно со нурнувањето во себе. Личното доживување под водата и универзалноста на водата, која го спојува светот, ми ја носи цикличноста во која постоиме.
ГВ: Авионот?
СБ: Авионот – тој е објект кој го поставувам исто така од дното на езерото. Тој во вертикала ги отсликува сите сцени со пејзажите од дното на езерото и спремен е да ја пренесе или да ја трансцендентира природата од дното на езерото во една друга димензија. Како пат на медитација.
ГВ: Ви посакувам убави доживувања на патувањето од длабочините на ,,НУРНИ ВО МЕНЕ“
Благодарам.
Гордана Велков, историчар на уметност
